به نقل از «قدس آنلاین»

کشور، میزبان ۵۴۰ نوع پرنده؛ «زاغ‌ بور» گونه منحصر به فرد ایران

تاریخ انتشار: ۸ اردیبهشت ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۷۶۲۵۹۳۲

به گزارش قدس آنلاین در ایران تاکنون ۵۴۰ گونه پرنده شناسایی و گزارش شده است که می‌توان گفت این تعداد معادل کل گونه‌پرنده‌های موجود در قاره اروپا استدر میان مهره‌داران، پرندگان به سبب برخورداری از قدرت پرواز، صاحب وسیع‌ترین قلمرو یعنی آسمان هستند. آن‌گونه که از نام آن نیز مشخص است پرندگان به دلیل طی مسافت زیاد در آسمان، و جابه‌جایی‌های گسترده، به ندرت یک مکان خاص را برای زندگی انتخاب می‌کنند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

به همین دلیل این‌ که بتوان پرنده‌ای را مختص مکان خاص دانست، کار بسیار دشواری است. با این حال ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص در جهان و به همین ترتیب تنوع آب و هوایی، میزبان تعداد زیادی از گونه‌های پرنده است.

کنترل آفات از طریق شکار و کنترل جمعیت حشرات، ارتقا بهداشت عمومی، پراکندگی بذر، گردش چرخه اکوسیستم و تثبیت محیط‌زیست از جمله اثراتی است که پرندگان در حوزه محیط‌زیست دارند و نمی‌توان آن را انکار کرد.
در ایران تاکنون ۵۴۰ گونه پرنده در ۲۲ راسته و ۷۸ خانواده شناسایی و گزارش شده است که این تعداد معادل کل گونه‌های پرنده موجود در قاره اروپا است. که می‌توان گفت این تعداد معادل کل گونه‌های پرنده موجود در قاره اروپا است. بیشترین گونه‌ها را پرندگان متکی به تالاب‌ها تشکیل می‌دهند اما شوربختانه آلودگی و تخریب تالاب‌های ایران در سال‌های اخیر خود عاملی در جهت کاهش تعداد بسیاری از گونه‌های پرندگان ایران شده است. اکنون پرندگانی نظیر «درنای سیبری»، «بالابان»، «اردک سرسفید»، «میش مرغ»، «عقاب طلایی»، «اردک مرمری» و تعدادی دیگر از گونه‌ها در کشور در معرض تهدید و انقراض هستند.

اما آن‌چه که بیش از همه می‌تواند جلب توجه کند وجود یک گونه بسیار زیبا و ارزشمند به نام «زاغ‌ بور» است که از همه کائنات شناخته شده و قابل زیست در جهان هستی، تنها بخش کوچکی از پهنه یک میلیون و ۶۴۸ هزار کیلومتر مربعی ایران را برای زیست انتخاب کرده و در هیچ کجای دیگر دنیا حتی مشابهی هم ندارد. گزارش پیش‌رو معرفی این پرنده ارزشمند خاص است که بخش کوچکی از مشخصات این جاندار را به همراه ویژگی‌های محیط طبیعی آن معرفی می‌کند.

پرنده‌ای که در هیچ کجای دیگر جهان یافت نمی‌شود

مشهورترین جانداری که شاید بتوان گفت همه ایرانیان با آن آشنا هستند، «یوزپلنگ» ایرانی است. اما باید گفت این پستاندار ارزشمند که به اسم «یوز آسیایی» هم شناخته می‌شود، تا یک یا دو قرن قبل در دشت‌های وسیعی از قاره پهناور آسیا زیست می‌کرده و به دلیل تخریب زیستگاه و از بین رفتن طعمه آن به دشت‌ها و مناطق محدودی از ایران برای زیستن قانع شده. به همین ترتیب «گور ایرانی» یا «گوزن زرد»، «شیر»، «ببر» و «کاراکال» هریک یا در پهنه وسیعتری از ایران زیست می‌کرده‌اند و الان به ایران محدود شده‌اند و یا هم‌خانواده و مشابهی در سایر نقاط دارند.

اما زاغ‌ بور جانداری است که تاکنون هیچ سابقه‌ای از زیست آن در هیچ‌کجای دیگری از جهان به دست نیامده و از همه مهمتر این است که این پرنده با وجود خصلت پروازی سایر پرندگان، در ایران باقی مانده و به جایی دیگر مهاجرت نکرده است.

تاکنون هیچ سابقه‌ای از زیست زاغ بور در جهان به دست نیامده و این پرنده با وجود خصلت پروازی پرندگان، در ایران باقی مانده و به جایی دیگر مهاجرت نکرده استزاغ بور یا زاغ کویری پرنده‌ای کوچک از راسته گنجشک‌سانان و تیره کلاغ‌ها است که در بیابان‌های فلات مرکزی ایران سکونت دارد. این پرنده که با نام انگلیسی« Pleske’s Ground-Jay» یا «Persian Ground-jay» شناخته می‌شود، تنها حدود ۲۴ سانتیمتر طول دارد.
زاغ بور با نام علمی« Podoces pleskei»، رنگی نخودی دارد تا بتواند در بیابان‌های مرکزی ایران خود را به خوبی از دید شکارچیان پنهان کند. علاوه بر این ویژگی، زاغ‌ بور را با لکه سیاه روی گلو و دور منقار و بال‌های دم و نوک سیاه رنگ شناسایی کرد.

زاغ بور هم تنها در بیابان‌های مرکزی و شرقی ایران و استان‌های سیستان و بلوچستان، خراسان رضوی و جنوبی، سمنان، اصفهان، یزد، کرمان و فارس مشاهده شده است. چیزی که به دلیل جثه کوچک و رنگ این پرنده که به رنگ خاک این مناطق است، یافتن آن را کار چندان راحتی نخواهد کرد. شاید شبیه‌ترین پرنده به زاغ بور، «هدهد» یا همان «شانه به سر» باشد، البته با این تفاوت که زاغ بور تاج سر ندارد و منقار نسبتا بلندش کمی به پایین خمیده است. رفتار این پرنده هم به میزان زیادی جالب توجه است. زاغ‌بور پرنده‌ای «زمین‌زی» مانند کبک و تیهو است و بیشتر اوقات راه رفتن بر روی زمین را بر پرواز کردن ترجیح می‌دهد. پاهای قوی به زاغ بور اجازه می‌دهد به سرعت بدود و حتی در مواقع خطر نیز از همین طریق از مهلکه فرار کند.

وضعیت بقای زاغ‌ بور

باتوجه به اندمیک بودن زاغ بور، بخش عمده‌ای از اطلاعات پیرامون این جانور تنها با مطالعه و پژوهش‌های لازم در زیستگاه آن‌ می‌تواند بدست بیاید. اما در سال‌های اخیر خبر موثق یا رسمی که حدودا جمعیت زاغ بور را مشخص کند رسانه‌ای نشده ‌است. با این حال می‌توان گفت نگرانی زیادی در مورد بقای این جانور وجود ندارد. البته این موضوع به معنای عدم تهدید این جاندار نیست. عواملی انسانی چون تخریب زیستگاه و استفاده بی‌رویه از منابع طبیعی از جمله دلایل مرگ و میر و کاهش جمعیت این پرنده زمینی به شمار می‌روند.
همچنین از دیگر خطراتی که جان زاغ‌های بور را تهدید می‌کند، شکار شدن آن توسط سایر جانوران (از جمله تخم‌ها) مانند روباه، مار و دام‌هایی است که پوشش گیاهی منطقه را کاهش می‌دهند. خوشبختانه به دلیل زندگی کردن زاغ‌های بور در مناطق غیر مسکونی، شکار شدن‌شان توسط انسآن‌ها کمتر اتفاق می‌افتد.

محل زندگی این پرنده هم مناطقی است که گیاهی به نام «قیچ» در آن رشد و نمو دارد. قیچ درختچه‌ای است همراه با انشعابات چوبی فراوان که در عرصه‌های بیابانی به صورت پراکنده در جوامع گیاهی درمنه دشتی مشاهده می‌شود. رویشگاه‌های اصلی قیچ در ایران هم، جنوب شرقی شاهرود، خراسان، زنجان، دامنه‌های مشرف به کوهستان سفید آب و دشت کویر، ارتفاعات انارک و چوپانان است.

ظرفیت گردشگری زاغ‌ بور

از آن‌جا که این پرنده بیشتر در نواحی دورافتاده کویری و محروم ایران زیست می‌کند، یکی از اقدامات لازم برای توسعه این نواحی، گسترش گردشگری با رویکرد پرنده‌نگری و نشان دادن پرندگانی مانند زاغ‌ بور است و هستند افرادی که حاضرند برای دیدن و شنیدن صدای این پرنده، هزینه‌ قابل توجهی داشته باشند

گردشگری در هر زمینه‌ای می‌تواند موجب جذب سرمایه و ارز باشد. چه از طریق فعالیت‌های تجاری و مسافرتی و تاریخی، و چه از طریق فعالیت‌هایی مانند مشاهده نزدیک و مستقیم حیات‌وحش در طبیعت. این ویژگی در مورد پرنده‌ها هم وجود دارد و به تازگی به عنوان یک فعالیت اقتصادی مورد توجه قرار گرفته است. پرنده‌نگری فعالیتی است بر پایه احترام به طبیعت و لذت بردن از دنیای زیبا و پر راز و رمز پرندگان. این فعالیت بیشتر به گردشگری نزدیک است و از زیر شاخه‌های مهم صنعت گردشگری محسوب می‌شود.
جستجو و پیداکردن گونه‌های آزاد و وحشی پرندگان، لذت از تماشای آنها، در صورت امکان عکس‌برداری از آن‌ها و اضافه کردن نام و سایر مشخصات گونه به فهرست مشاهدات (Life List) هر فرد، چیزی است که این فعالیت در دوران کنونی مشتاقان زیادی را به خود جذب کرده و پرطرفدارترین و پردرآمدترین شاخه اکوتوریسم در دنیا است.

زاغ‌ بور نیز در زمره پرندگانی است که با توجه به اندمیک بودن آن در ایران ظرفیت بالایی برای جذب گردشگران داخلی و خارجی را دارد. از آن‌جا که این پرنده بیشتر در نواحی دورافتاده کویری و محروم ایران زیست می‌کند، یکی از اقدامات لازم برای توسعه این نواحی، گسترش گردشگری با رویکرد پرنده‌نگری و نشان دادن پرندگان مختلف از جمله زاغ‌ بور است. پرنده نر و ماده هر دو آواز خوان هستند و در فصل زادآوری بر سرشاخه بوته‌های بلند قیچ نشسته و با صدایی بلند آواز زیبایی سر می‌دهند. صحنه‌ای که شاید برای عموم مردم چندان جذاب نباشد، اما هستند افرادی که حاضرند برای دیدن و شنیدن صدای این پرنده، هزینه‌ قابل توجهی داشته باشند و حتی هواخواهانش حاضرند یک میلیون دلار بدهند تا چشمشان به جمال او بیفتد و صدای او را گوش دهند.

منبع: خبرگزاری ایرنا

منبع: قدس آنلاین

کلیدواژه: جهانگردی ایران حیات وحش پرنده ای توان گفت زاغ بور گونه ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.qudsonline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «قدس آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۶۲۵۹۳۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

هفت گوهر نایاب زاگرس در خطر انقراض

طبیعت استان کهگیلویه و بویراحمد، نگینی در زاگرس سرسبز، همواره به عنوان بهشتی از تنوع زیستی گیاهی شناخته شده است. در دامنه‌های پرشیب و دشت‌های حاصلخیز این استان، گنجینه‌ای از گیاهان ارزشمند و منحصر به فرد رویش یافته‌اند که هر کدام نقشی بی‌بدیل در حفظ تعادل اکوسیستم و زینت بخشیدن به طبیعت این خطه بوده‌اند. با این حال، این گنجینه بی‌نظیر، در معرض خطری جدی قرار گرفته است.

هفت گونه از این گیاهان بومی و ارزشمند، در حال حاضر در فهرست سیاه انقراض قرار دارند. بیلهر، تره، جاشیر خوراکی، کرفس کوهی، آنغوزه و باریجه، نام‌هایی هستند که شاید برای بسیاری ناآشنا باشند، اما هر کدام در جایگاه خود، گوهر‌هایی نایاب در طبیعت ایران محسوب می‌شوند.

این چالش زیست‌محیطی، نه تنها تنوع زیستی این استان را به شدت تهدید می‌کند، بلکه می‌تواند پیامد‌های ناگواری برای اقتصاد و معیشت مردم منطقه نیز به دنبال داشته باشد. گیاهان دارویی و خوراکی در کهگیلویه و بویراحمد، از دیرباز نقش مهمی در زندگی مردم محلی ایفا کرده‌اند و از بین رفتن آنها، می‌تواند به فقر و بیکاری در منطقه دامن بزند.

گیاهان نقش حیاتی در حفظ تعادل اکوسیستم‌ها ایفا می‌کنند. از دست رفتن هر گونه گیاهی، می‌تواند به زنجیره غذایی و چرخه‌های طبیعی آسیب برساند و پیامد‌های منفی برای سلامت انسان و محیط زیست به دنبال داشته باشد.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد ضمن هشدار نسبت به تنوع زیستی این استان، از انقراض قریب الوقوع هفت گونه گیاهی نادر خبر داد. سعید جاویدبخت با برشمردن عواملی مانند برداشت بی‌رویه، تخریب زیستگاه و تغییرات آب و هوایی به عنوان تهدیدات اصلی این گنجینه‌های گیاهی، خواستار اقدامات عاجل برای نجات آنها شد.

بیلهر، تره، جاشیر خوراکی، کرفس کوهی، آنغوزه و باریجه نام‌هایی هستند که شاید برای بسیاری ناآشنا باشند، اما هر کدام در جایگاه خود، گوهر‌هایی نایاب در طبیعت ایران محسوب می‌شوند. این گونه‌های منحصر به فرد که در دامنه‌های پرشیب و دشت‌های حاصلخیز کهگیلویه و بویراحمد رویش یافته‌اند، در حال حاضر در فهرست سیاه انقراض قرار گرفته‌اند.

جاویدبخت با اشاره به برداشت بی‌رویه این گیاهان برای مصارف دارویی و خوراکی، این عامل را یکی از متهمان اصلی این فاجعه زیست‌محیطی می‌داند. تخریب زیستگاه‌ها به دلیل جاده‌سازی، چرای بی‌رویه دام و توسعه کشاورزی نیز مزید بر علت شده و نسل این گیاهان ارزشمند را در معرض خطر جدی قرار داده است.

تغییرات آب و هوایی و گرمایش زمین نیز از دیگر عواملی هستند که جاویدبخت به آنها اشاره می‌کند. این پدیده نه تنها بر کمیت و کیفیت این گیاهان تأثیر منفی می‌گذارد، بلکه آنها را در برابر بیماری‌ها و آفات آسیب‌پذیرتر نیز می‌کند.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد در تشریح اقدامات انجام شده برای جلوگیری از انقراض این گونه‌ها، به مسدود کردن جاده‌های فرعی منتهی به مراتع، فرهنگ‌سازی از طریق رسانه‌ها و سازماندهی نیرو‌ها در مناطق بحرانی اشاره کرد. برخورد قانونی با متخلفان نیز از دیگر اقداماتی است که به گفته جاویدبخت در دستور کار قرار دارد.

با این حال، جاویدبخت معتقد است که این اقدامات کافی نیستند و برای نجات این گنجینه‌های گیاهی، نیاز به یک عزم ملی و همکاری همه‌جانبه وجود دارد. او از جمله راهکار‌های اساسی را حمایت از جوامع محلی، افزایش آگاهی عمومی، جلب مشارکت سازمان‌های مردم‌نهاد و بخش خصوصی و همچنین تحقیقات بیشتر برای تعیین دقیق وضعیت این گیاهان و یافتن راهکار‌های مناسب برای احیای آنها عنوان می‌کند.

انقراض این هفت گونه گیاهی نه تنها یک چالش زیست‌محیطی است، بلکه می‌تواند پیامد‌های ناگواری برای اقتصاد و معیشت مردم منطقه نیز به دنبال داشته باشد. از این رو، مسئولان، سازمان‌های ذیربط و آحاد مردم باید با حساسیت و جدیت بیشتری به این موضوع بپردازند و برای حفظ این میراث طبیعی ارزشمند تلاش کنند.

اگرچه اقداماتی مانند مسدود کردن جاده‌های فرعی و برخورد قانونی با متخلفان، گام‌های اولیه و ضروری برای جلوگیری از انقراض هفت گونه گیاهی نادر در کهگیلویه و بویراحمد هستند، اما برخی کارشناسان می‌گویند که برای نجات این گنجینه‌های گیاهی و تضمین بقای آنها در طبیعت، نیاز به راهکار‌های جامع و بلندمدتی است.

در اولین قدم، نیاز به تحقیقات علمی گسترده و دقیق در مورد وضعیت فعلی این گیاهان، عوامل تهدید کننده آنها و راهکار‌های مناسب برای احیای آنها وجود دارد. این تحقیقات باید توسط متخصصان مجرب و با استفاده از روش‌های علمی نوین انجام شود تا اطلاعات دقیقی از وضعیت این گونه‌های ارزشمند به دست آید.

جوامع محلی ساکن در مناطق زاگرس، از دیرباز با طبیعت پیرامون خود زندگی مسالمت‌آمیزی داشته‌اند و از دانش بومی ارزشمندی در زمینه حفاظت از منابع طبیعی برخوردار هستند. حمایت از این جوامع و جلب مشارکت فعال آنها در حفاظت از این گیاهان، می‌تواند نقشی کلیدی در احیای آنها ایفا کند.

افزایش آگاهی عمومی از طریق برنامه‌های آموزشی و رسانه‌ای، یکی از مهم‌ترین راهکار‌های حفاظت از این گونه‌های گیاهی است. با آموزش مردم در مورد اهمیت این گیاهان، تبعات انقراض آنها و راهکار‌های حفظ آنها، می‌توان گامی بلند در جهت نهادینه‌کردن فرهنگ حفظ محیط زیست در جامعه برداشت.

ایجاد و توسعه مناطق حفاظت‌شده در زیستگاه‌های این گیاهان، می‌تواند پناهگاه‌های امنی برای آنها فراهم کند و از آنها در برابر تهدیدات مختلف مانند تخریب و چرای بی‌رویه دام محافظت کند.

سازمان‌های مردم‌نهاد فعال در زمینه محیط زیست، گنجینه‌ای از تخصص، تعهد و شور و اشتیاق برای حفاظت از طبیعت هستند. حمایت از این سازمان‌ها از طریق تخصیص بودجه و امکانات، می‌تواند به آنها در انجام فعالیت‌های مؤثر در زمینه حفاظت از این گونه‌های گیاهی نادر یاری رساند.

بخش خصوصی نیز می‌تواند با سرمایه‌گذاری در زمینه تولید و پرورش این گیاهان به صورت پایدار، به حفظ آنها و ایجاد اشتغال برای جوامع محلی کمک کند. این امر نه تنها به نفع محیط زیست خواهد بود، بلکه می‌تواند منافع اقتصادی نیز به همراه داشته باشد.

در کنار این راهکارها، اقداماتی مانند استفاده از ظرفیت گردشگری و جذب گردشگران طبیعت‌دوست، توسعه کشت و پرورش این گیاهان در زمین ها، حمایت از پژوهشگران و دانشجویان در زمینه مطالعه و احیای این گونه‌ها نیز می‌توانند در نجات این گنجینه‌های گیاهی و حفظ آنها برای نسل‌های آینده نقش‌آفرین باشند.

با اتخاذ این راهکار‌های جامع و با مشارکت همگانی، می‌توان امیدوار بود که شاهد احیای این هفت گونه گیاهی نادر در کهگیلویه و بویراحمد و حفظ آنها به عنوان میراثی گرانبها برای نسل‌های آینده باشیم.

باشگاه خبرنگاران جوان کهگیلویه و بویراحمد یاسوج